De website van Arie Tromp

Gemeente des Heren,

Rond het jaar 1960 hebben wetenschappers geprobeerd om de atoombom, dat enorme vernietigingswapen in een oorlog, ook voor andere doelen te gebruiken. Je zou er bijvoorbeeld een groot stuk van een berg mee uit elkaar kunnen slaan voor de mijnbouw of de aanleg van een weg. Deze poging noemde men operatie ploegschaar. Dat kwam natuurlijk uit onze tekst. Zij zullen hun zwaarden omsmeden tot ploegijzers. Ploegscharen zeggen oudere vertalingen. Je kunt twee redenen verzinnen, waarom men die naam koos. Zo’n bom kan een groot stuk aarde met onvoorstelbare kracht helemaal omploegen. En zo’n bom wordt dan voor vreedzamere doelen gebruikt dan voor een oorlog.

Het werd een mislukking. Zo’n bom leverde een wijde verspreiding van radioactieve stof op en daar vonden de wetenschappers geen oplossing voor.

Maar atoombommen voor een oorlog bestaan nog steeds. Toen vijf landen ze bezaten sprak men af, dat er niet meer landen bij moesten komen. Het non-proliferatieverdrag. Maar sommige landen hebben dat verdrag niet ondertekend. En landen als Israël, India, Pakistan, Iran, Noord-Korea hebben intussen ook kernwapens of staan op het punt die te bezitten. Niet geruststellend. Ook kwam deze week uitgebreid in het nieuws dat president Trump het kernwapenverdrag van zijn land met Rusland wil opzeggen. Helemaal niet geruststellend. Vooral niet gezien het karakter en de politieke stijl van Trump en Poetin.

Bovendien, wat ligt nog ander technisch hoog ontwikkeld en gevaarlijk wapentuig overal opgeslagen. Buk-raketten bijvoorbeeld. En wat een conflicten, die zomaar uit de hand kunnen lopen. In Syrië, Jemen, Noord-Korea. Tussen Israël en de Palestijnen. In oostelijk Oekraïne. In Irak, Afganistan en Libië, is nauwelijks een centrale regering en lopen overal gewapende groepen rond. En naast de al genoemd politici zijn er meer aan de macht met machogedrag: in Turkije, de Filippijnen, Venezuela, Noord-Korea.

Ik word er wel eens bang van. Voel me onveilig. Ligt het aan mijn aard of heeft u dat ook?

Leeft u ook tussen hoop en vrees? Hoop, dat de volken van de wereld de vrede een beetje kunnen bewaren. Vrees, dat er bij spanningen ongelukken gebeuren en de wapens voor een wereldbrand zorgen en de mensheid verwoesten. Het is trouwens van alle tijden. Ook toen het oorlogstuig nog niet zo verwoestend was, er alleen nog zwaarden en speren waren voor man tegen mangevechten. Want ook de profeten van het oude Israël spraken er al over.

Hoe dachten zij dan over oorlog en vrede? Ik zeg het verkeerd. Want profeten waren Gods woordvoerders. Hoe dacht en denkt God erover? De God van Israël en de Vader van Jezus Christus? In wie wij christenen geloven?

Wel, de profeet Jesaja belooft ons namens die God: Eens komt de dag, dat de volken hun zwaarden omsmeden tot ploegijzers en hun speren tot snoeimessen. We leven tussen hoop en vrees. Hoop op vrede, vrees voor oorlog. Maar dit staat voor ons gelukkig als een paal boven water: God wil bij ons de hoop wekken en de vrees verjagen. Hij garandeert dat eens alle wapens, die de mensheid kunnen vernietigen en de aarde dood en onvruchtbaar kunnen maken, zijn verdwenen, zijn omgesmeed tot werktuigen, die de aarde bewerken en vruchtbaar maken tot zegen van de mensheid. Gods operatie ploegschaar, die niet tot mislukken is gedoemd.

Dus ons geloof in deze God is ook het geloof, dat we eens echt veilig zijn, onbedreigd, zonder angst, vol rust, vol vrede, zonder misbruik van macht en onderdrukking, zonder haat, vijandschap en oorlog.

Een heerlijke boodschap.

Ook zo dichterlijk onder woorden gebracht: ze zullen hun zwaarden omsmeden tot ploegijzers en hun speren tot snoeimessen. Geen wonder dat het een vaste uitdrukking werd. Ook bij andere profeten. Bij Joël bijvoorbeeld, die het echter heel anders doet. Het omdraait. Die opwekt om de volken toe te roepen: smeed je ploegijzers maar om tot zwaarden en je snoeimessen tot speren.

Wat? Spreken deze profeten elkaar tegen? En als ze allebei spreekbuis van God zijn, spreekt God zichzelf tegen?

Dat denk ik niet. Wat Jesaja zegt wordt door Joël aangevuld, compleet gemaakt, zodat het hele verhaal verteld wordt over hoe God de vrede gaat geven.

Want wat is de eerste stap naar echte vrede? Wat is de onmisbare voorwaarde voor echte vrede? Gerechtigheid! Dat is dat het er rechtvaardig toegaat. Aan onrecht een einde komt. Dat er geen onderdrukkers en onderdrukten meer zijn, geen machtsmisbruikers en machtelozen. Dat er geen rovende en graaiende rijken meer zijn en beroofde armoedzaaiers. Geen verdrijvende tirannen en verdreven vluchtelingen. Het eerste wat God voor de vrede doet is recht verschaffen. Jesaja zegt dat ook: God zal rechtspreken tussen de volken, over machtige naties een oordeel vellen. Hij zal alle volken en hun leiders, die bij hun vergaren van macht en rijkdom geweld gebruiken aanklagen als de hoogste procureur-generaal. Hij zal zijn vonnis over hen uitspreken als de hoogste rechter. Hij zal zelf de straf voltrekken als de hoogste ambtenaar van justitie. Hij zal korte metten maken met ieder die moedwillig en gewelddadig de komst van de vrede tegenhoudt. God zal een heilige oorlog tegen hen voeren. Gods jihad. En al gebruiken ze al hun wrede, dodelijke macht, ze zullen het onderspit delven. Laat ze maar hun ploegijzers omsmeden tot zwaarden en hun snoeimessen tot speren. Laat ze alle ijzer en staal maar gebruiken voor de oorlogsindustrie, van God gaan ze het niet winnen. Net zo min als Hitler won, al moesten alle bronzen kerkklokken uit de torens worden gehaald en aan de Duitsers worden gegeven om ze om te smeden tot wapens.

En dit is vooral Joëls tijdgenoten een bericht vol troost, hoop, bemoediging. Want zo vlak voor de babylonische ballingschap waren Israëls noordwestelijke buren, de bewoners van de sterke en rijke havensteden Tyrus en Sidon, en de Filistijnen echte plaaggeesten. Ze koloniseerden hun achterland meedogenloos. Ze roofden de zilver- en goudmijnen leeg. Ze kochten kostbaarheden op voor een habbekrats van mensen die toch wat geld nodig hadden om niet van de honger om te komen. Ze kochten land op van boeren met schulden. Diezelfde boeren werden later slaven die ze aan de Grieken verkochten. Kinderen moesten het helemaal ontgelden. Ze waren net zoveel waard als het bezoek aan een prostituee of een vaatje wijn. Het klinkt bekend. Het onrecht van verdere verarming van de armen en verrijking van de rijken. Het onrecht van slavenarbeid, mensenhandel. Het onrecht van vluchtelingen, van huis en haard verdreven, ontworteld. Het onrecht van weerloze uitgebuite, misbruikte kinderen.

Vóór het vrede wordt gaan de volken die zulke misdaden doen door een diep dal. Het dal, de vallei, van Josafat. Dat betekent: de Here oordeelt. De profeet bedoelt geen aardrijkskundige plaats, maar een toekomstige gebeurtenis. Die zelfs angstaanjagende kosmische trekken krijgt. Zon en maan zullen verduisterd worden. De sterren zullen hun glans doven.

Zullen wij door dat dal moeten? Omdat we met de massa mee in ons persoonlijk leven onrecht doen, zo de vrede belemmeren? Hoe gaan wij met geld om? Met macht? Met armen, vluchtelingen, kwetsbaren, kinderen? Toch een gewetensvraag. Die hopelijk leidt tot een andere stijl van leven. Een, die we leren van God en zijn Woord.

Want dat hoort ook bij de weg naar de vrede toe. Als de volken hun zwaarden omsmeden tot ploegijzers en hun speren tot snoeimessen, hebben ze elkaar eerst toegeroepen: Laten we optrekken naar de berg van de Heer, naar de tempel van Jacobs God. Hij zal ons onderwijzen, ons de weg wijzen, en wij zullen zijn paden bewandelen. Geen diep dal, maar een berg. De berg van Israëls God, Sion, met daarop de tempel van Israëls God. Waar men Gods geboden hoort uitleggen, met de bedoeling daarnaar te leven. En dat alles in Jeruzalem, de stad van de shalom, de vrede.

Nee, wij kunnen geen vrede realiseren. Onze beste bedoelingen lopen stuk op het kwaad. Zie maar hoe vaak haat tussen etnische groepen tot geweld en oorlog leidt. In voormalig Joegoslavië bijvoorbeeld. Zie maar hoe vaak wapenstilstanden weer snel worden geschonden. Zie maar hoe de wapenwedloop doorgaat. Zie maar hoe de kloof tussen arm en rijk groter wordt. Zie ook de ruzies in families, tussen ouders en kinderen. Ruzies die vaak niet worden bijgelegd. De zoekers van vrede zijn machteloos. Ook de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties is vaak machteloos. En als er ergens vrede komt, is het vaak gewapende, opgelegde vrede. Geen echte vrede.

Laten we maar nederig steeds weer onze schuld belijden. We zijn uw straf waard, Here, want de weg van de vrede kennen wij niet.

En dan zijn we tegelijk aan het goede adres. Want maar één kan echt vrede geven. Dat is Israëls God. De Schepper. Dus ook de machtige Heer over alle volken. Die de wereldgeschiedenis stuurt. Die niet rust vóór al het kwaad is opgeruimd uit de wereld, die Hij goed geschapen heeft. Komt, laten we naar Hem optrekken.

Waarom? Om naar zijn Woord te luisteren. Dat Hij de profeten, en later ook de apostelen van Jezus Christus, in de mond gaf. Ook de priesters en wetgeleerden in de tempel in de mond gaf. Om naar zijn geboden en beloften te luisteren, ze ter harte te nemen en er naar te gaan leven. Want Gods echte vrede op aarde kan alleen in onze harten beginnen. Heel persoonlijk. Gods vrede ontstaat niet door vredesconferenties, of door het sturen van blauwhelmen. Gods vrede ontstaat door de bekering mensen, ook onze persoonlijke bekering en vandaaruit die van de volken. Van het kleine mosterdzaadje, ik, naar de grote boom, de wereld.

Jeruzalem. We weten dat ‘zalem’ naar ‘vrede’ verwijst. ‘Jeru’ is afgeleid van een werkwoord, dat ‘vestigen’ kan betekenen, waardoor de stad ‘fundament van vrede’ heet. Maar datzelfde werkwoord kan ook ‘leren’ betekenen, ‘onderwijzen’ De joden noemen de eerste vijf boeken van de bijbel de thora en dat is daarvan afgeleid: de onderwijzing. Ongetwijfeld zinspeelt Jesaja daarop. God sticht vrede, door ons zijn vrede te leren in zijn Woord. En door daar de kracht van zijn Geest aan te geven, waardoor zijn Woord in ons hart terecht komt en gestalte krijgt in ons leven van elke dag. ‘Komt, laten we optrekken naar de berg van de Heer. Hij zal ons onderwijzen aangaande zijn wegen en wij zullen zijn paden bewandelen. Want vanaf Sion klinkt zijn onderricht, vanuit Jeruzalem spreekt de Heer. Zo begint de vrede op aarde in ons eigen hart. Want God wil totale vrede, uiterlijk en innerlijk. En Hij wil ons er allemaal bij betrekken.

Zo gaat Gods vrede van de enkele persoon naar alle volken. Elk volk heeft wel zijn eigen karakter, zijn eigen stuk aarde en bewerking van die aarde, waardoor het gevormd is, zijn eigen geschiedenis en tradities, zijn eigen cultuur. Maar ze gaan allemaal naar één punt, naar Jeruzalem, de stad van de vrede, de navel van de aarde, de stad van God. Daar alleen wordt het vredevolle samenleven geleerd uit het woord van God.

Even een kleine uitweiding, waaruit blijkt hoe actueel dit is. Over de verschillen tussen de volken, die toch met elkaar, als eenheid naar God optrekken. Ik las erover in een boek van een rabbijn, dat als titel draagt: leven met verschil. We kennen al een tijdje het globalisme. Het proces van wereldwijde economische, politieke en culturele integratie. Engels als wereldtaal, internationale concerns, open grenzen, vrije handel, vermenging van bevolkingsgroepen. Het heeft welvaart gegeven. Maar er zijn schaduwkanten. De kloof tussen arm en rijk werd er groter door. Massa’s mensen worden ontslagen, als de industrie waarin ze werken, naar een land met lagere lonen verhuist. Mensen voelen zich niet meer thuis in hun stad en straat waar velen een ander kleurtje hebben, andere gewoontes, opvattingen, een ander geloof. Velen voelen zich in de hoek zitten, waar de klappen vallen. Dit leidt bij hen tot het tegenovergestelde van globalisme. En dat is tribalisme. Eigen volk eerst. Eigen werkgelegenheid eerst. Eigen cultuur eerst. Geen vermenging, maar zuiverheid van culturen. Zwarte Piet moet zwart blijven. De sluiers en hoofddoeken af. De asielzoekers het land uit. Populistisch ingestelde politici gebruikten het. Maar noch globalisme, noch tribalisme leidt tot vrede. Alleen de gulden middenweg. Elk volk komt met de eigen identiteit en cultuur naar dat ene centrum van de hele wereld. Jeruzalem. Om daar die ene wereldwijde wet van God te leren. De wet van recht, vrijheid, liefde, vrede. En die in hun eigen cultuur en leefomgeving toe te passen.

Eens komt de dag dat de berg met de tempel van de Heer rotsvast zal staan, verheven boven de heuvels, hoger dan alle bergen. Het gedicht van Jesaja krijgt iets mythisch. Sion is niet de hoogste heuvel in en bij Jeruzalem. Andere, bijvoorbeeld de Olijfberg, zijn veel hoger. Maar eens, tegen het einde van alle tijden, zal die heuvel hoog boven alle bergen van de aarde uitrijzen. Waarom bouwde men de tempel, het huis van God op aarde, op een heuvel? Waarom lezen we in het oude testament dat ook in de afgodendienst de altaren, waarop aan de afgoden werd geofferd, op hoogtes stonden? Waarom eerste die lastige klim en later die lastige afdaling? Wel, de top van de heuvel was dichter bij de hemel, dus dichter bij God, die daar woonde. Eens is Sion de hoogste berg, raakt die de hemel, is die het enige punt, waar God en mens elkaar raken, elkaar ontmoeten. Ook die wonderlijke gebeurtenis is deel van Gods plan om de wereld weer vrede te schenken.

Wel, mogen we als christenen niet zeggen, dat God daar al een bijzonder begin mee heeft gemaakt? Dat dat aanrakingspunt van hemel en aarde, van God en mens, al is gevormd? Is dat niet de Here Jezus geweest? Sions koning? God en mens beiden? Uit de hemel naar de aarde gekomen? Juist om vrede te stichten? Zongen de engelen niet bij zijn geboorte: Eer aan God in de hoogste hemel en vrede op aarde voor mensen in wie God zijn welbehagen heeft? Hij was de levende tempel van God. Hij was God zelf. Hij kwam Gods vrede op aarde brengen. Hij is onze vrede, schrijft Paulus. Hij zorgde als de verzoener voor de meest noodzakelijke vrede: die tussen de heilige God en de zondige mens door zijn sterven aan het kruis. We leven in vrede met God door onze Here Jezus Christus. Hij heeft twee werelden, waartussen een muur van vijandschap zat, de wereld van Israël en die van de volken, tot één gemaakt. Hij gaat er ook voor zorgen, dat alle volken samenstromen. Geen volk trekt dan meer het zwaard tegen een ander volk. Geen mens weet dan meer wat oorlog is. De zwaarden worden omgesmeed tot ploegijzers en de speren tot snoeimessen.

En wie zijn de eersten uit al die volkeren? Wie lopen vooraan? En nodigen anderen uit om met hen mee op te trekken en samen te komen rond Gods vredebrenger? Dat zijn de christelijke gemeentes. Ja, zo mogen wij ons zelf zien. Dank zij Gods liefdevolle aantrekkingskracht, en het werk van zijn Heilige Geest in ons hart, hebben we het hopelijk zelf ervaren: Vanaf Sion klinkt Gods onderwijs, vanuit Jeruzalem spreekt de Heer. Want daar begon men met het brengen van het evangelie van Jezus Christus, het evangelie van de vrede. En vandaaruit breidde het zich uit onder alle volken. Mensen uit alle volken zijn er in gaan geloven. Ook wij toch? Mensen uit alle volken, volken met verschillende tradities en culturen, volken die elkaar soms nog naar het leven staan, weten zich één door hun geloof in de Vredevorst, Jezus Christus. En als het goed is overbruggen die, ook wij dus, vooral de nog bestaande kloven tussen de mensen. Zijn wij in het bijzonder de stichters van de vrede, die Jezus in zijn Bergrede zalig sprak. Als het goed is laten we in ons hart de vrede van Christus heersen, leven we in vrede met elkaar, stellen we, voor zover het in onze macht ligt, alles in het werk om met alle mensen in vrede te leven.

En wij brengen ook zelf die blijde boodschap van Gods vrede door de Here Jezus Christus overal in de wereld. Verkondigen die boodschap. Leven die voor. Komt, laten we optrekken naar de Here. Laten we horen hoe Hij ons de weg wijst. Laten we in zijn paden wandelen. Laten we wandelen in het licht van de Here.

We zijn nog niet vrij van oorlog en terrorisme, maar eens zal de dag komen, dat het wel zo is. Gods nieuwe dag. Gods Koninkrijk. Gods nieuwe hemel en nieuwe aarde. Dan zijn de zwaarden omgesmeed tot ploegijzers en de speren tot snoeimessen. En het omgekeerde zal nooit meer gebeuren. Omdat geen mens meer zal weten wat oorlog is. Dan is Gods operatie ploegschaar voorgoed geslaagd.

Wat zal de wereld mooi zijn op die dag,
Als Jezus weer zal komen op de wolken,
Als al wat leeft, de natiën, de volken,
Zich voor Hem zullen buigen vol ontzag.
Wat zal de wereld mooi zijn op die dag,
Als God Zijn tent zal opslaan bij de mensen,
Als volken niet gescheiden meer door grenzen,
Zich zullen scharen onder Christus' vlag.
Wat zal de wereld mooi zijn op die dag,
Als heel de schepping zal gezuiverd wezen,
Als d' aarde zal vernieuwd zijn en genezen,
Van al ons kwaad, van heel ons wangedrag.
Wat zal de wereld mooi zijn op die dag,
Als God herstellen zal wat wij verknoeiden,
Als rusten zullen, al de zwaar vermoeiden,
Als tranen zijn verdreven door een lach.
Wat zal de wereld mooi zijn op die dag,
Als God Zijn volk met heerlijkheid zal kronen,
En in het nieuw Jeruzalem doet wonen,
Wat zal de wereld mooi zijn op die dag.

Amen