Gemeente des Heren,

Liefde is heel spontaan. Ze ontstaat vanzelf en groeit vanzelf.

Dat begint al zo bij de eerste verliefdheid. Je kunt je zelf er niet toe dwingen. Hert jezelf niet als een soort gebod opleggen. Kom kerel, kom meid, nu wordt het echt eens tijd om verliefd te worden. Het overkomt je zo maar. Als een vreemd gevoel en een wonderlijke gebeurtenis, die je niet zelf in de hand hebt. Je kunt er ook een ander niet toe dwingen. Je kunt dingen naar de gunsten van degene op wie je verliefd bent. Zijn of haar aandacht proberen te trekken. Aardig voor hem of haar zijn. Maar een ander op je verliefd maken, het gebod opleggen verliefd op je te worden, dat is onmogelijk.

En als het klikt, als je beide op elkaar verliefd bent, dan word je vanzelf naar elkaar toe gedreven. Dan is er van een wonderlijke aantrekkingskracht sprake, die moeilijk te bestrijden is. Dan hoef je elkaar niet te bevelen, niet het gebod te geven naar elkaar toe te groeien. Dan komt er spontaan steeds meer geestelijke verstandhouding en lichamelijke intimiteit.

Maar een gebod doet helemaal niet aan iets spontaans denken. Dat gaat niet vanzelf. Een gebod krijg je van boven af opgelegd. Een gebod is vaak een vervelend geval, dat je in de weg loopt en je in je vrijheid belemmert. O, je weet, dat er geboden nodig zijn, omdat het anders een chaos wordt in deze wereld. En dus: als je niet zonder God wil leven, wil je ook niet zonder gebod leven. Je ziet er de zin en noodzaak echt wel van in. Maar je voelt je toch al vrij snel door allerlei wetten en geboden in een keurslijf geperst. Want ze dwingen je ook wel eens iets te doen of na te laten, waar je niet van harte achter staat.

Daarom zit er voor ons gevoel een stevige tegenspraak in, als de Here Jezus zegt: dit is mijn gebod, dat gij elkander liefhebt. Liefde kun je toch niet met een gebod afdwingen? Als liefde niet spontaan en van harte gaat, is het toch geen liefde meer? Welke bruid en bruidegom zullen op hun trouwdag de liefde als een gebod ervaren? Toch veel meer als een geschenk? Als iets, dat op het leven geen domper zet, maar het juist tot een feest maakt? Als heerlijk geluk en stralende blijdschap? Je wil graag samen met elkaar de toekomst tegemoet gaan. Je hebt er in volle vrijheid samen toe besloten. Daar is geen moeten bij. Daar komt naar ons gevoel helemaal geen gebod bij te pas.

Zit Jezus er dus helemaal naast? Demonstreren deze woorden, dat Hij zelf niets van de liefde begrepen heeft? Moeten we, naar onze tekst luisterend, zeggen: geen wonder, dat Jezus zelf nooit getrouwd geweest is?

Ik denk het niet. Ik geloof niet, dat Jezus de liefde heeft misverstaan. Maar veeleer, dat wij Jezus' woorden misverstaan. Ik denk, dat er twee soorten liefdes in het spel zijn.

Want welke liefde is het, die vanzelf ontstaat en ook vanzelf verder groeit? Het is de liefde, die in het Grieks 'eros' heet en waar ons woord erotiek van is afgeleid. Het is de aantrekkingskracht tussen man en vrouw met alles wat daarbij te pas komt.

Van die liefde hebben wij in deze tijd de mond vol. Daaraan wordt direct gedacht, als het woord liefde valt. Die wordt bezongen in de liedjes, die we dagelijks voor de radio horen: I love you, ich liebe dich, je 't aime, ik hou van jou. Om die liefde draait het in de films, die voor ons worden gedraaid. Die liefde wordt ook in de Boeketreeks of andere zoetsappige damesromannetjes beschreven.

Nu lijkt het of ik over die erotische liefde wat minderwaardig spreek. Dat komt omdat er in de songs, de films, de romannetjes, minderwaardig met deze liefde wordt omgesprongen. Ze wordt verlaagd tot romantiek. Of ze wordt ontaard tot platte sex.

Maar van deze liefde op zich mogen we niets ten kwade zeggen. Integendeel, heel veel ten goede. Deze aantrekkingskracht tussen man en vrouw heeft God zelf in zijn schepping gelegd, heeft God zelf dus aan ons gegeven. Deze spontaan ontluikende en groeiende liefde is een geschenk uit de hemel. Ze geeft blijdschap en warmte aan het leven. Het bederf van het beste is het slechtste, zo luidt een Latijns spreekwoord. En dat geldt met name van deze liefde. Het is het beste, dat God in de schepping gelegd heeft, maar het is helaas tot het slechtste ontaard. Tot platvloers zingenot. Niettemin is het een van de belangrijkste en mooiste bouwstenen van het huwelijk. Een huwelijk zonder deze erotiek in de goede zin van het woord, is niet goed denkbaar. Je kunt je niet voorstellen, dat je trouwt zonder deze liefde tot elkaar gevoeld en geuit te hebben. Deze wonderlijke aantrekkingskracht tussen de geslachten. Je trouwt immers niet als blokken steen, maar als man en vrouw. Hoe is in het Hooglied ook in de bijbel deze liefde op openhartige, maar toch heel verheven en zuivere wijze beschreven.

En toch is deze liefde, die eros heet, niet de enige bouwsteen voor een goed, gelukkig en langdurig huwelijk. Toch is deze liefde, hoe belangrijk ook, hoe fijn ook om te beleven, niet het enige, dat een huwelijk in stand houdt. Dat merk je vooral in deze tijd. Huwelijken die zeer erotisch beginnen, eindigen vaak zeer neurotisch, met een echtscheiding, waaraan heel wat narigheid vooraf gaat en waarop heel wat narigheid volgt.

Nee, een huwelijk heeft ook nog een ander soort liefde nodig om lang stand te kunnen houden en aan allerlei zorgen en tegenslagen, die het leven ons biedt, weerstand te kunnen bieden. Dat is de liefde, die in het Grieks voor de duidelijkheid ook anders heet. Niet eros, maar agape. Dat is een liefde, die nog veel belangrijker en waardevoller is. Dat is de liefde, die niet uit de schepping is voortgekomen, maar uit de herschepping voortkomt. Uit het nieuwe leven in nauwe verbondenheid met de Here Jezus Christus. Deze liefde is soms ronduit tegengesteld aan die eerstgenoemde aantrekkingskracht. Het is een liefde, die je ook houdt, als de ander iets heeft, dat je niet zo aantrekkelijk vindt, maar dat eerder wat afstoot. Het is de liefde, waarmee je de wat minder aangename eigenschappen van de ander aanvaardt en verdraagt. Waarmee je met zijn of haar zwakheden geduld hebt. Het is de liefde, waarmee je niet altijd je verlangens bevredigt, maar ze ook in toom kunt houden. Het is de liefde, waarmee je niet neemt, maar geeft. Het is de liefde, waarmee je heus niet altijd geniet van elkaar, maar ook offers kunt brengen voor elkaar. Het is de liefde, waarmee je de ander zijn zonden en gebreken vergeeft. Waarmee je je zelf verloochent ter wille van de ander. Waarmee je de minste kunt zijn en toe kunt geven. Het is de liefde, waarmee je in tijden van spanning, als er even misschien heel weinig is, dat je in elkaar aantrekt, elkaar toch vasthoudt en trouw blijft. Het is de liefde, waarbij je soms je zelf moet overwinnen en helemaal tegen de gevoelens van je hart moet ingaan. Het is dus ook een liefde, die niet vanzelf komt en gladjes verloopt, maar soms pas in de strijd en de aanvechting wordt geboren. Het is een liefde, waarmee je als het moet soms alles op het spel zet ter wille van de ander.

Soms zie je als dominee die liefde, een onbegrijpelijk geschenk van boven, dat tegen ons eigen vlees en bloed ingaat, ten voeten uit in bepaalde schrijnende pastorale gevallen. Ik zie een vrouw voor me, die haar man, ondanks het feit, dat die jarenlang een zware alcoholicus was, trouw is gebleven, heel veel van hem heeft gedragen en verdragen. Ik zie een man voor me, wiens vrouw door een attaque zwaar gehandicapt is en in een verpleeghuis wordt verzorgd, maar die alle dagen bij haar zit, met haar gaat wandelen, haar voorleest, haar alles over de kinderen vertelt. Misschien vindt u het naar, dat ik op een feestdag als vandaag dergelijke aangrijpende voorbeelden noem, maar in het leven is het nu eenmaal niet altijd rozengeur en maneschijn. Ook de gehuwden kan velerlei tegenspoed en leed overkomen. Maar juist in zulke noden en beproevingen komt die ware, zuivere liefde, die agape heet, aan het licht en blijkt juist die de hevigste aanvallen op het huwelijk af te kunnen slaan. En daar is de liefde, die eros heet, niet toe in staat. Daar kom je toch niet zo ver mee in het harde leven. Die raakt soms sneller uitgeblust dan je denkt.

Maar die ware, geestelijke liefde komt niet vanzelf. Daarin hebben we onze natuurlijke gevoelens niet mee. Die vereist de nodige wilskracht en zelfoverwinning. En zo begrijpen we, dat Jezus toch kon zeggen: dit is mijn gebod, dat gij elkander liefhebt. Voor die liefde hebben we een appèl van buiten af nodig. Een oproep. Een gebod. Om tot die liefde te komen, moeten er bepaalde krachten op je gaan inwerken, die jouw hart veranderen en vernieuwen. Om het in het kerkelijk spraakgebruik te zeggen: om tot die liefde te komen, moeten we door de kracht van Gods Woord en Geest bekeerd worden. Want die liefde is geen natuurlijke aantrekkingskracht, maar gaat tegen onze natuur in. Wij zijn bepaald niet zo geneigd om de minste te zijn, om het verkeerde van een ander steeds te verdragen en te vergeven, om ter wille van de liefde en trouw offers te brengen. Daarom is het best goed, dat we in ons huwelijk dit woord mee krijgen. Dit is mijn gebod dat gij elkander liefhebt.

Maar als we een gebod krijgen zijn we meestal erg terughoudend en kritisch. We gehoorzamen er niet zomaar aan. Met name tussen ouders en kinderen wil dat nog wel eens problemen geven. En zo mogen we ook hier best kritisch vragen: van wie is dit gebod eigenlijk? Heeft hij wel recht van spreken? Want we hebben een broertje dood aan mensen, die anderen precies weten te vertellen, wat ze moeten doen, maar zelf zich nergens aan storen. Doch Jezus, die ons dit zegt, voegt er aan toe: gelijk Ik u heb liefgehad. Wat Hij van ons vraagt, heeft Hij zelf volstrekt in de praktijk gebracht. Want Hij is naar onze wereld gekomen, zonder dat die iets aantrekkelijks voor Hem had. Hij is tot mensen gekomen, die niets van Hem wilden weten. Hij is uit de reine, heilige hemel tot zondaren neergedaald. Hij heeft de gelukzaligheid verlaten voor mensen, die in de puree zaten, op de puinhopen van hun leven. Hij is een vriend van tollenaren en zondaren geworden. Hij is gekomen tot arme ruige herders en eenvoudige vissers. Hij is gekomen tot blinden, doven, verlamden en bezetenen. En Hij is ook nog gekomen tot hoogmoedige farizeeërs en eigenwijze schriftgeleerden. Hij heeft zichzelf vol liefde aan hen weggegeven. Hij heeft Zijn leven aan hen gewijd. Hij is de dood voor hen gestorven. Hij is uit grenzeloze liefde tot ons tot in de diepste diepten en verschrikkingen van het menselijk bestaan neergedaald.

En de grootste verschrikking is onze schuld tegenover God vanwege onze zonden. Daar heeft Hij zich middenin geplaatst. Die heeft Hij op zich genomen. Vader, straf mij maar voor hen in de plaats. Vader, vergeef het hun maar, want ze weten niet wat ze doen. En Hij bleef liefhebben, onder haat en verachting, onder beschimping en spot, onder gevangenneming en geseling, ja tot aan de dood aan het kruis. Hij heeft de zijnen liefgehad tot het einde. Onze tekst vinden we in de afscheidswoorden van Jezus tot zijn discipelen, vlak voor zijn lijden en sterven. Het is deze totale liefde van Jezus, die ons heeft verlost. Die ons met God heeft verzoend. Het is deze liefde, waardoor God onze zonden en gebreken niet aanziet, maar vol genade het goede met ons voorheeft. Ons leven wordt gedragen door en omspannen door de liefde van God in Jezus Christus. Ook met ons huwelijk is dat het geval. En daarom is het zo belangrijk, dat we in ons leven en in ons huwelijk nauw met deze Heiland verbonden zijn. Zoals ranken aan de wijnstok. Dat we trouw naar zijn woorden luisteren en die ook gehoorzamen in onze dagelijkse levenspraktijk. Dat we trouw tot Hem spreken in onze gebeden. Dat we in ons hart de verborgen omgang met Hem kennen. Dat we dat nauwe contact met Hem ook onderhouden door middel van christelijke huisregels en kerkelijke meelevendheid. Blijft in mij en Ik in u, zegt Jezus. Blijft in mijn liefde.

Als we dat doen, niet maar even, in een vlaag van goede voornemens aan het begin van ons huwelijk, maar echt blijvend, dan zullen we vanzelf vruchten gaan dragen. In het huwelijk, in de omgang met elkaar zal dat dan te merken zijn, maar ook buiten het huwelijk, hoe we ons tegenover anderen en in de maatschappij opstellen. Dan gaan we elkaar liefhebben, zoals Christus ons heeft liefgehad. Met een zuivere liefde. Met een liefde niet van nemen en genieten alleen maar ook van geven en offeren. Dan groeit deze liefde trouwens ook spontaan, zoals een vrucht groeit aan de ranken, die met de wijnstok verbonden zijn. Dan wordt het helemaal niet als een gebod ervaren, dat ons in een knellend keurslijf perst. Dan brengt dit gebod ons niet tot protesten, gemopper en sacherijnigheid, maar volbrengen we het spontaan en blij. Het wordt ons meer gegeven dan dat we het als een zware opgave zien. Dan merken we, dat het juk van Jezus zacht is en zijn last licht. Dan gaat door de band met Hem het leven, ook het huwelijksleven heel veel liefde uitstralen.

En dat wensen we jullie toe. Wij weten niet, wat de toekomst brengen zal. We hopen, dat jullie lang en gelukkig met elkaar zullen leven. Maar de wittebroodsweken blijven niet. Er kunnen ook veel tegenslagen op onze levensweg komen. Dan is deze zuivere geestelijke liefde tot elkaar, deze door Christus geschonken liefde, ontzettend belangrijk. Met die liefde kan het huwelijksbootje veel stormen doorstaan. Met die liefde houdt je het roer recht. Met die liefde blijf je op koers en strandt het bootje niet. En die liefde wil God ons geven. Die liefde is opgave van God en gave van God tegelijk. Dit is mijn gebod, dat gij elkander liefhebt, gelijk Ik u heb liefgehad. Lof zij de Heer, Hij omringt met zijn liefde uw leven. Amen.