De website van Arie Tromp

Gemeente des Heren,

Dit is de eerste gewone kerkdienst in het nieuwe jaar. Mogen er nog vele volgen. Vooral vele, waarin we gezegend worden. Die ons wat doen. Kerkdiensten die bij ons doen, waarvoor ze bedoeld zijn. Die ons helpen te geloven in de Here Jezus.

Wat daarvoor nodig is? Ik zal het u vertellen. Daar is leergezag voor nodig. Dat is niet het eerste waar we aan denken. Leergezag? Jongeren hebben niets meer met dat woord. Weten niet wat het bekent. En wat ouderen vóór zich zien bij dat woord, is niet veel goeds. Een dominee die ons met moeilijke en ouderwetse woorden precies vertelt wat je wel en niet voor waar moet aannemen en wat je wel en niet mag doen. Een wereldvreemde studeerkamergeleerde, die achter zijn bureau met de bril op het puntje van zijn neus dikke, gortdroge boeken schrijft over wat de kerk wel en niet moet leren. Een paus, een vrijgezel, die zijn miljoenen onderdanen precíes voorschrijft hoe hun huwelijk moet zijn op het punt van intiem contact, gezinsplanning en voorbehoedmiddelen.

Leergezag. Van het woord alleen al krijg je het benauwd. We moeten niet veel van de kerkelijke léér hebben. Die leer is ook zo taai als leer. Niet de leer maar de Heer. En we moeten niet veel van gezag hebben. We zijn onafhankelijk, móndig. We maken zélf wel uit hoe we denken en leven. We verdragen geen gezag boven ons.

Toch is écht leergezag, leren met gezag, óók in de kerk, níet somber maar vréugdevol, níet benauwend, maar bevríjdend. Het maakt het leven niet armer, maar rijker. Niet troosteloos maar blij. Ja, sterker, waar niet geleerd wordt met gezag, daar is geen geloof, geen christelijke gemeente, gebeurt er niks met ons.

En waar wel geleerd wordt met gezag, daar zijn de verrassingen, de wonderen van de reddende God. Niet met maar zonder leergezag is het de dood in de pot. Niet zonder maar met leergezag, bloeit het ontspannen en verloste leven op en wijken de kwade machten. Precies andersom als wij denken.

Dat horen we in de geschiedenis waarover we nadenken. Daarin gaat het namelijk over het leergezag van de Here Jezus.

In Kapernaüm gaat Jezus op de eerste sabbat van zijn openbare optreden met zijn zojuist door hem geroepen volgelingen naar de synagoge. Maak voor het gemak van Kapernaüm maar (vul eigen woonplaats in ), van die eerste sabbat, de eerste zondag van het nieuwe jaar, en van de synagoge de kerk.

Daar gaat Jezus de mensen iets vertellen, onderwijzen, leren.

En wat valt daarbij op? Marcus schrijft aan het begin van zijn verslag: De mensen waren diep onder de indruk van Jezus’ onderricht, want hij sprak hen toe - hij leerde, staat er letterlijk - als iemand met gezag, niet zoals de Schriftgeleerden. En Marcus schrijft nog eens aan het eind van zijn verslag: Iedereen was zó verbijsterd, dat ze tegen elkaar zeiden: Wat is dit allemaal? Een nieuwe leer met groot gezag!

Doet Jezus iets bijzonders? Heeft hij een alternatieve liturgie, een alternatieve preek? Is men daar verbaasd over? Nee. Zijn werkmethode is heel gewoon en dezelfde als die van de Schriftgeleerden in zijn tijd. Daarom wordt Hij ook met hen vergeleken. Hij gaat op de sabbat naar de synagoge en leert daar. Hij leest dus iets uit de bijbel en legt dat uit.

En ook een kerkdienst hoeft niets meer te zijn, maar mag niets minder zijn. De bijbel lezen en uitleggen. Een gewone preek door een gewone Schriftgeleerde, een gewone dominee. Wat is erop tegen om ons aan de gewone kerkelijke gebruiken te houden, ook dit jaar? Zoals Jezus zich aan de gewone joodse gebruiken hield? Er wordt soms zo negatief over kerkdiensten gesproken. Maar Jezus doet niet negatief over synagogediensten, al heeft Hij er misschien alle reden toe, gezien zijn kritiek op de Schriftgeleerden. Hij gaat er op de sabbat naar toe en leert er. Dat is centraal.

Zeker, Hij gaat ook de straat op en zijn taalgebruik staat misschien dichter bij het gewone volk dan dat van de schriftgeleerden en Hij doet het misschien in nog meer opzichten wat anders. Maar in wezen is er niks alternatiefs bij.

En zij kwamen te Kapernaüm en terstond op de sabbat ging Hij naar de synagoge en leerde. Het kan ook híer gebeuren, het is zelfs Gods normale weg, dat het hier gebeurt. Dat de uitleg van de bijbel, Gods Woord, híer verbazing wekt, ons versteld doet staan, ja wonderen van bevrijding en vernieuwing bij ons te weeg brengt. Het kan bij de gewone preek van een gewone dominee gebeuren. Het kan ook bij het gewone huisbezoek van een gewone ouderling gebeuren. Want Jezus doet het ook op een heel gewone manier. Volgens de gewone joodse gebruiken. Daarom moeten we ons maar aan die gewone kerkelijke gebruiken houden en elkaar daar ook toe opwekken.

Léren. Ja, nóg zoiets. Ook daát is in deze tijd niet zo in trek. Maar er mag in de kerkdienst best wat geleerd worden. Een dominee mag ons wel best wat leren, ons wat méér bieden dan krantennieuws, praatjes en anekdotes. Hij mag best een en ander aan leerstof aanbieden vanuit de bijbel. Om te onthouden en zo nuttige kennis op te doen, te vergaren, om onze denkkracht te oefenen, om over na te denken en te verwerken. En wij mogen als horende gemeente ons best leergierig en weetgierig openstellen voor wat degelijke leerstof. Het is al gauw te moeilijk naar onze zin. Daarom krijgt menigeen bij het woord "leerdienst" of "catechismuspreek" dezelfde nachtmerrie als bij het woord "leergezag". Maar als het mákkelijk is, léren we dan nog wel iets? Jezus houdt geen conference of gelegenheidstoespraakje in de synagoge maar léért er. Net als de Schriftgeleerden.

Maar dan valt het des te meer op, dat Hij het toch anders doet, anders leert als zij. Want Hij leerde hen niet als de Sschriftgeleerden. In welk opzicht leert Hij anders? Hij spreekt met gezag. leert hen als gezaghebbende. Hoe blijkt dat dan? Ze zijn diep onder de indruk van zijn onderricht.

De Schriftgeleerden laten blijkbaar geen diepe indruk achter. Ze brengen de ouwe koek van overbekende stof zó dat het de harten niet sneller doet kloppen, het de mensen niet beïnvloedt en verandert. Men wordt er niet warm of koud van. Het brengt niemand in beweging. Het schokt niet. Er zit geen geestelijke kracht achter. Er worden tradities mee voortgezet die eigenlijk zijn leeg gebloed.

Je hoort best van wat voor school of richting zij zijn. Want ook onder de Sschriftgeleerden toen had je al diverse modaliteiten. Net als onder dominees. En de ene rabbi heeft nu eenmaal wat meer spreektalent dan de andere. Net als bij dominees. Maar het heeft geen doorwerking, geen uitwerking, geen invloed, geen kracht, geen innerlijk gezag. Het blijft allemaal leeg, hol, ijdel. Men raakt er niet vol van. Misschien omdat het allemaal niet zo in hun eigen hart is ingedaald, ze zijn afgestompt als gevestigde orde. Misschien ook wel omdat de levensstijl van de schriftgeleerden in strijd is met wat ze leren. Jezus zal dat hun later ook verwijten. Kijk er dan niet gek van op dat wat je leert geen gezag heeft. Daar moet ook elke dominee, ouderling, catecheet zich nu van bewust zijn.

Maar als Jezus leert, ja, dan staat men versteld. Dan raakt men er wèl vol van. Zoals er eigenlijk letterlijk in het Grieks staat. Je hoort er van op. De bijbel gaat weer leven, wordt actueel. Als Jezus leert, word je er echt door getroffen, in beslag genomen. Als Jezus leert word je wakker uit je slaap, vooral uit je geestelijke slaap. Als Jezus leert horen ze in zijn woorden iets nieuws en verrassends. Als Jezus leert, gaat die oude dood gepreekte bijbel weer leven. Als Jezus leert, word je door zijn woorden echt geraakt, in beslag genomen. Als Jezus leert, kan je er niet bij slapen, maar word je er juist door wakker geroepen uit je geestelijke slaap, ja levend gemaakt uit je doodse bestaan. Als Jezus leert, dan buig je onder zijn boodschap, bezwijk je voor zijn boodschap, word je gevloerd door zijn boodschap, maar word je ook opgetild door zijn boodschap, raak je verrukt van zijn boodschap. Als Jezus leert, voel je dat daar een enorme geestelijke kracht achter zit. Gezag. Goddelijk gezag. Als Jezus leert zeg je er met je hele hart ja en amen op, wekt dat gehoorzaamheid aan God en geloof in God. Kijk, dat is het ware leergezag. Her-kennen we dat?

Want Jezus leert nog steeds met gezag. Net als toen in de synagoge van Kapernaüm. Hij is immers opgestaan. Hij leeft. En regeert zijn gemeentes met zijn Woord en Geest. Jezus leeft nog, als de grote Leraar achter de kleine: de dominee, de ouderling, de catecheet, de clubleider, de kindernevendienstleidster.

Jezus gebruikt ons, stuurt ons. Daar mogen we op vertrouwen. Jezus zendt ons, geeft ons de woorden in de mond. Dan gebeurt het, dat ons zwakke mensenwoord een Woord van Hem wordt, dat gezag heeft. Leergezag. In de goede zin van het woord.

Zo luisteren we naar iemands woorden en worden het zijn Woorden. Misschien raken die woorden bij ons een gevoelige snaar, wekken ze verzet op en ergernis, want ons slechte geweten wordt actief, ons rustige leventje gaat er aan, het kan allemaal niet meer bij het oude blijven. Of ook: die woorden trekken ons wonderlijk uit de put van schuldgevoelens, moedeloosheid, wanhoop, angst. Maken ons blij, gelukkig. Verzekeren ons dat we ondanks alles een kind zijn, door God bemind om Jezus’ wil. We geloven het allemaal weer. Of voor het eerst echt.

Het heeft invloed op mensen. Het zet mensen aan het denken. Ze gaan daardoor anders over een en ander denken. Het raakt hen in hun hart. Het raakt hen misschien ook wel eens gevoelig, zodat het weerstand of zelfs ergernis oproept. Dat hoort er ook bij. Maar het raakt hen ook in die zin, dat het door de korst van onverschilligheid en oppervlakkigheid, of door de muur van moedeloosheid en wanhoop heen breekt. Waardoor geloof gewekt wordt, geloofsgehoorzaamheid aan God, geloofsvertrouwen ín God. Herkent u, herken jij dat? Dan mag in deze tijd de leer taboe zijn, en het gezag ook, déze vorm van leergezag redt, bevrijdt, is een zegen voor ons persoonlijk en voor de gemeente. Ik hoop dat de Here Jezus ons op de zondagen van dit jaar in de kerk veel van dit leergezag geeft. Waardoor er woorden worden gesproken waar de ontdekkende en vertroostende kracht van zijn Geest achter zit. Woorden die eigenlijk hetzelfde geweldige indrukwekkende effect hebben als die van Jezus in de synagoge van Kapernaüm.

Want wat gebeurt daar? Er was in hun synagoge ook een man die bezeten was door een onreine geest, en hij schreeuwde: Wat hebben wij met jou te maken, Jezus van Nazareth? Ben je gekomen om ons te vernietigen? Ik weet wel wie je bent: de heilige van God.

Deze bezeten man is er ongetwijfeld heel naar aan toe. Hij is door de boze bezet gebied. Een kwade geest, een kwade genius, is de baas in hem. Hij voelt daardoor anders, denkt, spreekt, handelt anders als hij wel zou willen. Hij vertoont een afwijkend gedrag en wordt door anderen niet geaccepteerd. Hij is diep eenzaam. Hij is ook angstig. Hij is ongelukkig en ziek. Hij heeft negatieve gevoelens, waarmee hij zichzelf haat en verwerpt. Hij vindt zichzelf onrein, slecht en vies.

Nu kunnen we wel eindeloos gaan discussiëren over de vraag of we deze man nu een psychiatrische patiënt moeten noemen of niet, maar ik denk liever aan de boodschap die hij nu nog naar ons uitzendt. Want we voelen ons allemaal wel eens bezet gebied van machten die we liever kwijt zijn. Dat is nu eenmaal zo in deze gebroken en geschonden wereld. We voelen toch zulke kwade geesten ook wel eens bij ons van binnen werken? Machten die ons laten voelen, denken en doen wat we eigenlijk zelf niet willen. Machten die ons angstig maken. Machten, die ons negatieve en slechte gevoelens over ons zelf geven. Machten die ons omlaag zuigen de duistere wanhoop in. Machten die ons verleiden om aan verkeerde begeertes toe te geven. Machten die er in slagen, dat we ruzie maken, onze man of vrouw bedriegen, op ons werk de boel flessen, iemand zwart maken. We zijn in veel dingen nog door het kwaad bezet gebied. Maar Jezus kan ons ontzetten.

Want wat gebeurt er als Jezus leert met gezag? De onreine geest, die over iemand de baas is, wordt uit zijn tent gelokt, uitgedaagd, actief gemaakt, en komt in verzet, gaat protesteren. Echt leergezag is dus allereerst ontdekkend en oordelend. Het woelt alles om in ons bestaan. Het keert alles binnenste buiten. Het roept de zondige machten wakker, die dachten ons voorgoed in hun greep te hebben, maar zich nu bedreigd gaan voelen. Waardoor ze onrustig in ons wordent. Zoals het in deze man in de synagoge onrustig wordt en hij gaat schreeuwen. Kenne we die stemmetjes van binnen, soms heel luide, die zich tegen Gods Woorden verzetten? Of we u ze nu en dan zelf ook stem geven of niet? En weet u, een preek, een woordje van een ouderling, een getuigenis, een herinnering aan het evangelie, is soms pas goed als die kwaad kan en we daarom misschien ook wel kwaad worden. Als die kwaad doet aan de onreine geesten bij ons van binnen. Zodat ze zich gaan mobiliseren en protesteren, kwaad worden. Bang dat ze hun greep op ons moeten verliezen. Bang dat ze ons kwijt zullen raken aan Jezus. En dat is juist een teken dat er met gezag wordt geleerd. Want als dat niet zo was, hadden ze geen gevaar te duchten. Zalig zijn we als we deze heilige onrust in ons kennen, want dat is een teken, dat de Here met zijn gezaghebbend Woord reddend bij ons bezig is.

En wat roept de onreine geest? Wat hebben we met jou te maken, Jezus van Nazareth? Letterlijk: wat is er tussen ons en jou? Ook dat herkennen we. Die oude boodschap van vroeger? Wat heeft die nog van doen met deze moderne tijd? Die oude kerkelijke leer? Wat kun je er tegenwoordig nog mee? Het christelijk geloof? Wat koop je er voor? De kerkgang, de preek, wat heb je er aan? En zo maken we er ons soms gemakkelijk van af. Door ervan uit te gaan, dat de wereld van het geloof en de wereld van het alledaagse leven niks met elkaar hebben. De onreine geesten willen ons zo laten denken. Het is een manier om Gods Woorden van ons af te houden. Om ons aan het gezag van die Woorden, dat je toch eigenlijk wel voelt, te onttrekken. Laat ons toch gewoon onze gang gaan, Jezus van Nazareth. Waar bemoei je je mee?

Het klinkt ook wat minachtend, denigrerend. Jezus van Nazareth. Van Nazareth kon immers niets goeds komen. Wat hebben we met jou te maken, niet u maar jou. En minachting is nog steeds een wapen dat door onreine anti-christelijke geesten wordt gebruikt. Het christelijk geloof? Ach, iets voor domme achtergebleven mensen. Voor mensen die de moed niet hebben om zelf alle verantwoordelijkheid op zich te nemen. Voor mensen die de troost en kracht van het waangeloof in een hogere macht nodig hebben, teken van zwakte.

Toch zit achter die minachting ook angst verborgen. Een diep besef, dat je met Jezus niet zo maar klaar bent. Dat Hij uiteindelijk zal zegevieren. Zoals de onreine geest ook zei: Ben je gekomen om ons te vernietigen? Hij weet, wie hij uiteindelijk eens als zijn meerdere zal moeten erkennen. Soms dacht ik ook bij mensen die tegenover mij, een dominee, zo duidelijk hun antipathie tegen het geloof moesten uitspreken: hoe stoerder je praatjes, hoe onrustiger je geweten. Het zit je niet lekker. Mensen die met veel bravour het christelijk geloof vaarwel hadden gezegd, lieten, toen het er echt op aan kwam, in het aangezicht van de dood, mij toch roepen en hadden veel angst. We hebben een klein hartje, wanneer het er echt op aan komt in het leven.

Het is trouwens iets geweldigs, wat hier gezegd wordt. Want Jezus is inderdaad naar de aarde gekomen om met zijn woorden en daden, met zijn hele leven de kwade machten te vernietigen. Eens verdwijnen ze voorgoed. In de poel van vuur, de tweede dood, zegt het laatste Bijbelboek beeldend. En dat is een heerlijk om in te geloven. Dat geeft ons alle hoop en vertrouwen. Eens zal er geen kwaad, geen onreinheid meer wezen. Ze hebben ons misschien nu nog sterk in hun greep. Maar het blijft niet zo. Want Jezus kwam om ze te vernietigen.

En de onreine geest weet dat, omdat hij ook weet wie Jezus in wezen is. Ik weet wel, wie je bent: de heilige van God. Het komt wel vaker in de evangeliën voor. Mensen rond Jezus beseffen niet wie Hij is: Gods Zoon, de Verlosser en Heiland van de wereld. Ze beseffen niet welke krachten er door Jezus op gang gekomen zijn: de onverwoestbare en overwinnende krachten van Gods Koninkrijk. Maar de kwade geesten weten het wel. Ze beseffen drommels goed van wie zij gevaar te duchten hebben en wie een einde aan hun smerig vernietigend werk zal maken.

En Jezus sprak hem streng toe, en zei: Zwijg stil en ga uit van hem uit. De onreine geest deed de man stuiptrekken en verliet hem met een luide schreeuw. Het gaat wel met luid en hevig protest gepaard, maar aan 't bevel van Jezus moet de kwade geest toch gehoorzamen. Van Jezus verliest hij het. Door de kracht van Jezus moet hij zijn greep op een mens loslaten. Wat een heerlijke, reddende macht van deze Jezus, gemeente. Wat een gezag hebben de woorden van Jezus. Daaraan kunnen zelfs de boze geesten zich niet onttrekken.

En die macht van Jezus' woorden, van zijn evangelie, is er nog. Dat sterke reddende leergezag is er nog. En waar dat nog is, daar wordt elke kwade genius verdreven. Daar wordt de zonde verbannen. Daar wordt het kwaad verjaagd. Ook in uw en mijn leven.

Nee, niet altijd zonder protesteren en tegenstribbelen. Ons laten bekeren, ons van knellende machten, slechte gewoontes, verkeerde begeertes, boze gedachten laten bevrijden door de Here Jezus, is niet simpel. Maar het gebeurt wel. Merkt u dat, dat gezag van het evangelie?

Dan begrijpt u: echt leergezag is niet knellend en benauwend. Het maakt je niet tot een slaaf, die dingen moet doen waar je het nut niet van inziet, die je zonde van de tijd vindt. Of dingen moet nalaten die je juist zo leuk vindt. Het maakt je niet tot een slaaf van lege maar taaie tradities, van betekenisloze inhoudsloze maar vaste gewoontes, van strenge maar niet reële eisen. Echt leergezag maakt je juist vrij. Vrij van allerlei zonden, zelfs heel diep in je hart vastgeroeste zonden. Het maakt je vrij van machten, die je ziel hebben verziekt. Om het wat geleerd te zeggen: echt leergezag ontdemoniseert. Verlost je van demonen, van boze geesten, die ervoor zorgen, dat je je om wat voor reden dan ook ongelukkig, angstig, gefrustreerd, onrein, verloren voelt. Echt leergezag maakt je weer tot een ontspannen, vrij, gelukkig mens, verzoend met God, bestemd voor Zijn rijk van vrede en gerechtigheid. En dat is verbazingwekkend.

Iedereen was zo verbijsterd dat ze tegen elkaar zeiden: Wat is dit allemaal? Een nieuwe leer met groot gezag. Zelfs als hij onreine geesten een bevel geeft, wordt hij gehoorzaamd.

Een nieuwe leer. Dat betekent niet: een moderne leer. Een eigentijdse leer. Een nieuwe mode in de theologie. Want die lijkt vaak wel heel fris en bevrijdend, maar is het toch niet. Het is meestal een oude ketterij in een nieuw jasje. En dat nieuwe jasje is dan meestal ook een nieuw keurslijf. Het schrijft je vrij dwingend voor hoe je nu denken en handelen moet. Een moderne progressieve leer, ook in de kerk, is vaak heel fanatiek en onverdraagzaam, al klinkt u dat misschien vreemd in de uw oren. Rechtzinnige en behoudende mensen hebben de naam dat ze onverdraagzaam zijn, maar progressieve en vrijzinnige zijn het soms veel sterker.

Nee, als hier van Jezus' woorden gezegd wordt: een nieuwe leer, dan betekent dat: een leer van een nieuwe, andere tijd. Een leer, waaraan je merkt, dat de tijd nu echt in beweging komt en naar het einddoel toe snelt. Het einddoel van het Koninkrijk van God, dat Jezus gaat realiseren. Want als de onreine geesten het hazenpad kiezen, dan is dat een duidelijk teken, dat het Koninkrijk van God nabij is.

Ja, het komt zelfs met haast. Er zit vaart achter. Dat laat vooral Markus in zijn evangelie merken. Het wemelt in zijn boek van het woordje "terstond". Niet alleen in de gedeeltes vóór en na onze geschiedenis. Ook in onze geschiedenis komen we het liefst drie keer tegen. Al gaat dat in de nieuwe bijbelvertaling verloren. En terstond op de sabbat ging Jezus naar de synagoge. En terstond was er in hun synagoge iemand met een onreine geest. En het nieuws over Jezus verspreidde zich terstond overal. Gods Koninkrijk staat echt te dringen.

Staan wij ook te dringen om in dat Koninkrijk te komen? Bidden we he't constant met het "Onze Vader"? Uw Koninkrijk kome? Ook voor mij?

Dat is, om het met de Heidelbergse Catechismus te zeggen, een boek, dat ook nog best leergezag heeft, al denkt menigeen van niet: regeer ons zó door uw Woord en Geest, dat wij ons steeds meer aan u onderwerpen. Bewaar en vermeerder uw kerk. Vernietig de werken van de duivel en van elke macht, die zich tegen U verheft, evenals alle boze plannen, die tegen uw heilig Woord beraamd worden, totdat uw Rijk in volmaaktheid komt, waarin Gij alles zult zijn in allen. Amen.